Από τον Σωφρόνιο στον Ιωάννη

ή από το «είμαι εν Αυτώ» στο «δρω μετ’ Αυτού»

Υπό Σ.Φ.*

Παραμένει ο Αδάμ –ο Ένας Άνθρωπος που δημιούργησε ο Θεός– και μετά το πέρασμά του στην πολλαπλότητα Ένας, ένα ον; Αυτό, σύμφωνα με τον Σωφρόνιο Σαχάρωφ,1 έναν διανοούμενο άγιο της εποχής μας, είναι για τον Ανατολικό Χριστιανισμό μια αρχαία θεολογική παράδοση. Κι αυτό το ον –ήτοι ο Ένας Άνθρωπος– λέει ο Σωφρόνιος, μπορεί να βιωθεί από τον ατομικό άνθρωπο, με την προϋπόθεση της βαθιάς εκείνης ταύτισης με την ανθρωπότητα που επιτυγχάνεται με τη διάπυρη προσευχή γι’ αυτήν:

Κατά την αρχαία θεολογική παράδοση της ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, το ανθρώπινο γένος είναι ένα ον αλλά σε πολλές υποστάσεις (πολυϋπόστατο), όπως ακριβώς ο Θεός είναι ένα Ον σε τρία πρόσωπα.2 Άνθρωπος –μετά κεφαλαίου γράμματος– σημαίνει τον μυριοϋπόστατον Πανάνθρωπον.3
Κατά την προσευχήν υπέρ όλου του κόσμου δίδεται εις ημάς να αγαπήσωμεν το ομοούσιον ημίν γένος των ανθρώπων, να ζήσωμεν πάσαν την ανθρωπότητα ως Έναν Άνθρωπον.4
Εν τοιαύτη προσευχή βιούται το ομοούσιον του ανθρωπίνου γένους. Δι’ αυτής αποκαλύπτεται εις ημάς το οντολογικό νόημα της «δευτέρας εντολής».5 Όλος ο Αδάμ γίνεται εις άνθρωπος Ανθρωπότης.6
«Επιστρέφοντες» εκ της καθαράς προσευχής εις την παχύτητα της σαρκός του κόσμου τούτου εκπίπτομεν του βιώματος του ενός ανθρώπου και βλέπομεν εκ νέου μετά λύπης ότι οι άνθρωποι δεν είναι πλήρως διαφανείς ο εις εις τον άλλον.7

Βλέπουμε ότι ο Σωφρόνιος χρησιμοποιεί κάποιους όρους για τον Έναν Άνθρωπο, όπως «Άνθρωπος Ανθρωπότητα», «υποστατική ύπαρξη» και πιο κάτω «υπόσταση», η οποία είναι η «υποστατική αρχή» μέσα μας που πλάστηκε κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού, κι η οποία, αυτή και μόνο κι όχι εμείς ως ατομικοί άνθρωποι, γνωρίζει τον ζώντα Θεό:

Επί τη βάσει της θαυμαστής ταύτης αποκαλύψεως «Εγώ ειμί ο Ων» ζώμεν και τον «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» κτισθέντα Άνθρωπον κυρίως ως υποστατικήν ύπαρξιν. Εις αυτήν ακριβώς την εν ημίν υποστατικήν αρχήν επηγγείλατο ο Κύριος την αιωνιότητα. Αύτη η αρχή, και μόνον αύτη, κατέχει την ικανότητα να γνωρίζει το αρχέτυπον αυτής, τον ζώντα Θεόν.8

Ας διευκρινίσουμε εδώ ότι, στην ορθόδοξη θεολογία, όπως θεμελιώθηκε τον 4ο αι. από τους Καππαδόκες Πατέρες Μέγα Βασίλειο, Γρηγόριο Θεολόγο (τον επιστήθιο φίλο του Μ. Βασιλείου) και Γρηγόριο Νύσσης (τον αδελφό του Μ. Βασιλείου), οι έννοιες υπόσταση και πρόσωπο ταυτίζονται.

Η αληθινή μας υπόσταση, λοιπόν, το αληθινό μας πρόσωπο –ο Ένας Άνθρωπος–, λέει ο Σωφρόνιος, που βρίσκεται εν δυνάμει μέσα μας, ανατέλλει ως πνευματικός ήλιος μόνο κατά τη συνάντηση με τον Υποστατικό Θεό, δηλαδή με τον Θεό ως Τριάδα υποστάσεων/προσώπων, με τον «προσωπικό Θεό», όπως λένε οι θεολόγοι, σε αντιπαράθεση με τον «απρόσωπο Θεό» στον οποίο αναφέρονται πολλοί στην Ανατολή, ή την «κοσμική συνείδηση» κ.λπ.

Ο άγιος του Έσσεξ αποκαλεί την ανατολή της «υπόστασης» μέσα μας «υποστατική ομοίωση με τον Θεό», λέει ότι αυτή είναι η βιωματική του εμπειρία, και βεβαιώνει ότι η εσωτερική ανατολή αυτού του ήλιου είναι η αρχή της καινούργιας μας ύπαρξης:

Εν τη συναντήσει μετά του Υποστατικού Θεού ενεργοποιείται εν ημίν εκείνο, όπερ εν αρχή υπήρχε μόνον δυνάμει, η υπόστασις.
(…) Ανατέλλει εντός ημών ο πνευματικός ήλιος, το όνομα του οποίου είναι υπόστασις (πρόσωπον). Τούτο είναι εν ημίν η αρχή καινής μορφής υπάρξεως, ήδη αθανάτου.9

Κατά σύμπτωση, το Έργο της Δευτέρας Παρουσίας αποκαλεί ακριβώς με τις ίδιες λέξεις, «πνευματικός ήλιος», τον «πάλλαμπρο και παμμέγιστο πνευματικό Άνθρωπο»:

Ένας και μόνον φαεινός, υπέρλαμπρος και ανέσπερος πνευματικός ήλιος ενεργεί και δρα στην Ολότητα του Θεού. Αυτός είναι ο αεί υπάρχων, ο κρατών τας κλείδας του θανάτου και του Άδου, ο αγνοών κάθε ιδέα πτώσης, ο πάλλαμπρος και παμμέγιστος πνευματικός Άνθρωπος, ο ανατέλλων Ηλίας της νέας εποχής. Ο των πάντων υπέρτατος Κριτής. Ο ταυτιζόμενος με τον έναν Λόγο και Διδάσκαλο (…) Δάσκαλος Ιωάννης, ο Δάσκαλος της νέας κοσμικής περιόδου.10

Στη συνέχεια ακούμε τον Σωφρόνιο να αποσαφηνίζει ότι ο άνθρωπος, σπάζοντας τα ατομικά του όρια, πρέπει να γίνει η «υπόσταση», δηλαδή ο Ένας Άνθρωπος:

Δεν είμαι το Πρωταρχικόν Ον, αλλ’ η κτιστή εικών Αυτού. Καλούμαι διά της τηρήσεως των ευαγγελικών εντολών να ενεργοποιήσω, να πραγματοποιήσω εν εμοί την υποστατικήν ομοίωσίν μου προς τον Θεόν· να γίνω υπόστασις, υπερβαίνων τον περιορισμόν του ατόμου, όπερ ουδόλως δύναται να κληρονομήσει την θείαν μορφήν υπάρξεως.11

Δεν μπορείς να σταθείς απέναντι στον Έναν Θεό παρά μόνον ως ο Ένας Άνθρωπος. Γίνεται ολοφάνερο εδώ ότι, για τον παλιό αυτόν αγιορείτη, ο δρόμος προς τη θέωση –το κεντρικό θέμα της Ορθοδοξίας απ’ τον 2ο τουλάχιστον αιώνα– περνάει από την ταύτιση με τον Έναν Άνθρωπο, που είναι ακριβώς αυτή η εντός μας υπόστασις, ο εντός μας ήλιος, ο οποίος υπάρχει και μες σε κάθε άνθρωπο. Και στην ταύτιση αυτή φθάνουμε με την αγάπη για όλους τους ανθρώπους, που την αντλούμε βέβαια από τον Χριστό:

Με την αγάπη του Χριστού αισθανόμαστε όλους τους ανθρώπους ως αναπόσπαστο μέρος της υποστατικής μας υπάρξεως.12

Ο Ένας Άνθρωπος που έπλασε ο Θεός, αφού είναι ένα ενιαίο ον αλλά και μια εσωτερική πραγματικότητα για κάθε άνθρωπο, είναι φανερό ότι συνενώνει τους πάντες και ότι αποτελεί το υπόβαθρο της κοινής μας ύπαρξης, την οντολογική ενότητα της ανθρωπότητας. Αυτή η αλήθεια είναι ανάγκη να γίνει μια βιωματική αλήθεια για τον άνθρωπο που πορεύεται στον δρόμο προς τη θέωση, λέει ο Σωφρόνιος:

Ο Γέροντας [σ.σ.: αναφέρεται στον πνευματικό του Γέροντα, τον Σιλουανό] άρχισε να κατανοεί την εντολή «αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν» όχι ως ηθικό κανόνα. Διέβλεπε πλέον ότι η λέξη «ως» αναφερόταν όχι στο βαθμό της αγάπης, αλλά στην οντολογική ενότητα όλων των ανθρώπων.13
Μέσα στη ζωή της Τριάδας, κάθε υπόσταση είναι φορέας της πληρότητας του θείου Όντος. Και επομένως, δυνάμει, ίση με την Τριάδα σαν σύνολο. Για να πετύχουμε την πληρότητα του Θεού-ανθρώπου πρέπει να γίνουμε δυνάμει ίσοι με την ανθρωπότητα στο σύνολό της.14

Έχουμε, λοιπόν, εδώ έναν από τους ορισμούς της ατομικής θέωσης. Στην πραγματικότητα, ο Σωφρόνιος, παραπέμποντας μόνο στις Γραφές και καθόλου στους Πατέρες, και στηριζόμενος στα πνευματικά του βιώματα αλλά και στην αρχαία ανατολικοχριστιανική παράδοση περί της ανθρωπότητας ως ενός όντος, γκρεμίζει διακριτικά τον μύθο ότι ο άνθρωπος πλάστηκε εξαρχής σαρκικός…

Ο Ένας Άνθρωπος, ο Αδάμ, παραμένει Ένας κι ενιαίος και μπορεί κανείς να ταυτιστεί με αυτόν. Ταυτόχρονα, αυτός είναι εν δυνάμει ολόκληρη η ανθρωπότητα, κι ο καημός του Γέροντα είναι ακριβώς ότι η ανθρωπότητα δεν έχει ακόμα γίνει έμπρακτα ο Ένας Άνθρωπος…

~*~

Είναι ανάγκη, ωστόσο, να κάνουμε εδώ μια πολύ κρίσιμη διαφοροποίηση: ο Ένας Άνθρωπος βρίσκεται από την αρχή στους ουρανούς της Δημιουργίας, που είναι και οι εσωτερικοί μας ουρανοί, όπου κατοικεί το μη πτωτικό μέρος κάθε ανθρώπου. Αυτός δεν μετέχει στο πτωτικό μέρος της ανθρώπινης φύσης, και ακριβώς ως ο ουράνιος μη πτωτικός Άνθρωπος εκφράστηκε από τον Χριστό, που παρουσίασε τον εαυτό του όχι μόνον ως Υιό του Θεού, αλλά και ως υιό του Ανθρώπου:

Ουδείς αναβέβηκεν εις τον ουρανόν ειμή ο εκ του ουρανού καταβάς, ο υιός του ανθρώπου ο ων εν τω ουρανώ (Ιω.3:13) – Κανείς δεν ανέβηκε στον ουρανό παρά μόνον εκείνος που κατέβηκε από τον ουρανό, ο υιός του ανθρώπου, ο οποίος είναι στον ουρανό.

Ο υιός του Ανθρώπου, μας λέει ο Χριστός, κατέβηκε απ’ τον ουρανό, αλλά ταυτόχρονα είναι στον ουρανό. Όπως ακριβώς ο Υιός του Θεού, ο Λόγος, κατήλθε μεν ως Θεάνθρωπος, αλλά παρέμεινε και άνω. Αν λοιπόν ο υιός του Ανθρώπου είναι στον ουρανό, τότε ο Άνθρωπος είναι και ουράνιος και επίγειος.15

Έτσι, αν θέλουμε να μιλήσουμε για τον Έναν Άνθρωπο ως ένα Όλο το οποίο συμπεριλαμβάνει την πτωτική ανθρώπινη φύση, τότε τον αποκαλούμε Ολότητα του Ανθρώπου. Κάνουμε μ’ αυτό τον τρόπο τη βασική διάκριση ανάμεσα στον ουράνιο Άνθρωπο, που παραμένει έξω από πτώση –στον οποίο η ανθρώπινη εμπειρία ανεβαίνει μετουσιωμένη–, και την Ολότητα του Ανθρώπου.

Ο Σωφρόνιος κι οι άγιοι, μια ελαχιστότατη μειοψηφία, έχοντας μέσα από την ένωση με τον Λόγο μετουσιώσει την προσωπική τους πτώση, διασπούσαν κατά τη διάρκεια της προσευχής τα ατομικά τους όρια. Έτσι εύρισκαν τον εαυτό τους σε μια ψυχική ταύτιση με την ανθρωπότητα και, επομένως, σε ταύτιση με τον ουράνιο Άνθρωπο. Όχι με την Ολότητα του Ανθρώπου, διότι τότε θα ενδύονταν αυτόματα τη συλλογική πτώση της ανθρωπότητας, πράγμα εφικτό μόνο στον προορισμένο φορέα της Ολότητας του Ανθρώπου: εκείνον που διαφέρει από οποιονδήποτε άλλον κατά το ότι μόνον αυτός και ο Θεάνθρωπος Λόγος Χριστός έχουν τη δυνατότητα να κατοικούν μες σε κάθε άνθρωπο και να εργάζονται για τη χριστοποίηση και τη θέωσή του.

Είναι τώρα προφανές ότι η κίνηση του θείου σχεδίου, όπως την αποσαφήνισαν οι Χριστιανοί Πατέρες με τη διατύπωση «αυτός ενανθρωπίστηκε για να θεωθούμε εμείς», αφορούσε τη θέωση της Ολότητας του Ανθρώπου.

Κάτι που προϋπόθετε αφενός τη μετουσίωση της συλλογικής πτώσης, αφετέρου την εντός κάθε ανθρώπου σπερματική –που θα είχε τη δυνατότητα να αναπτυχθεί σε ολοκληρωμένη διαρκή παρουσία– διάχυση του φορέα της Ολότητας του Ανθρώπου, ώστε η δυνατότητα της θέωσης να εγκαθίστατο μέσα σε όλους.

Τέτοια ήταν η συνέχεια του θείου σχεδίου στη νέα κοσμική περίοδο, κι αυτό τον φορέα γνωρίσαμε ως τον Ηλία-Ιωάννη και γι’ αυτόν μαρτυρούμε.

Σ’ ένα απώτερο μέλλον το σπέρμα του Ηλία-Ιωάννη θα καρποφορήσει συλλογικά μες στους ανθρώπους κι επομένως, αφού ο Ένας Άνθρωπος θα ‘χει ανατείλει στον καθέναν, το ανθρώπινο γένος θα γίνει έμπρακτα ένας άνθρωπος και η ζωή της ανθρωπότητας θα εξομοιωθεί με τη ζωή του Θεού. Ο οραματισμός του Σωφρόνιου για το μέλλον, αν και αγνοεί τον ρόλο του Ιωάννη, είναι ο ίδιος:

Η αγάπη οδηγεί στη μοναδικότητα του Όντος. Έτσι και στην Αγία Τριάδα. (…) Αυτή η αγάπη κάνει το σύνολο του Θείου Όντος μονάδα αιώνια. Κατά τον τύπο αυτής της ενότητας το ανθρώπινο γένος πρέπει να γίνει ένας άνθρωπος. (…) Ίνα πάντες εν ώσι, καθώς συ, πάτερ, εν εμοί καγώ εν σοι, ίνα και αυτοί εν ημίν εν ώσιν (Ιω.17:21).
Η εντολή του Χριστού είναι η προέκταση της ουράνιας αγάπης στα γήινα όρια. (…) εξομοιώνει τη ζωή του ανθρώπινου γένους με τη ζωή του Τριαδικού Θεού. Η χαραυγή της κατανοήσεως αυτού του μυστηρίου έρχεται με την προσευχή για όλο τον κόσμο σαν έναν άνθρωπο.16

~*~

Μελετώντας περεταίρω τον Γέροντα του Έσσεξ, βλέπουμε ότι έθεσε επίσης ξανά μπρος στο πρόσωπο του σύγχρονου Χριστιανισμού κάποια τολμηρά πράγματα που είχαν πει και άλλοι παλιότερα –π.χ. ο Συμεών ο νέος θεολόγος (γύρω στο 1000)17–, όπως αυτό:

Θα επιτρέψωμεν άραγε εις εαυτούς να διεκδικήσωμεν ισότητα προς τον Χριστόν;18

Εκείνο όμως που αποτέλεσε μια άμεση γέφυρα προς τον Ιωάννη είναι ότι, προχωρώντας πέρα από τον Συμεών, ο Σωφρόνιος δεν αρκέστηκε στην ένωση με τον Λόγο, αλλά βεβαίωσε την ταύτιση μαζί του. Ας δούμε. Μια από τις πιο γνωστές δηλώσεις του Χριστού είναι αυτή:

Ο μένων εν εμοί καγώ εν αυτώ, ούτος φέρει καρπόν πολύν, ότι χωρίς εμού ου δύνασθαι ποιείν ουδέν – Εκείνος που μένει ενωμένος μαζί μου κι εγώ μαζί του, αυτός δίνει άφθονο καρπό, γιατί χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα (Ιω.15:5).

Η σύγχρονη –εγκεκριμένη από την Εκκλησία– μετάφραση δείχνει ότι ο Χριστιανισμός της προηγούμενης κοσμικής περιόδου αντελήφθη αυτή τη δήλωση του Λόγου ως κλήση για την ένωση μαζί του. Όμως ο Χριστός λέει επί λέξει «εκείνος που μένει σ’ εμένα», κι αυτό θα μπορούσε να γίνει αντιληπτό ως κάτι περισσότερο από απλή ένωση.

Ο Σωφρόνιος, λοιπόν, μιλάει ευθαρσώς για ταύτιση: Όταν μένω εν Αυτώ δύναμαι ωσαύτως να είπω «εγώ ειμί».19

Αναμφίβολα, αυτή είναι μια δήλωση μεγάλης βαρύτητας στην εποχή μας. Φυσικά, κανείς δεν άκουσε τον Ρώσο ασκητή να λέει Εγώ Ειμί ο Λόγος, αλλά η βεβαίωση μιας τέτοιας δυνατότητας καθιστούσε πολύ προβληματικές –και μάλιστα στις μέρες που ο Ιωάννης δρούσε ακριβώς ως ο Εγώ Ειμί τις εξηγήσεις που το θρησκευτικό κατεστημένο προσκομίζει συνήθως σ’ αυτές τις περιπτώσεις, δηλαδή ότι πρόκειται για κάτι εκ του πονηρού ή για κάποια ψυχοπαθολογική κατάσταση…

***

Εν κατακλείδι, έχουμε κάποιες σημαδιακές βεβαιώσεις του Σωφρόνιου, όπως τις είδαμε πιο πάνω, που ανοίγουν ευθείς δρόμους προς το Έργο της Δευτέρας Παρουσίας:

  1. Ο Ένας Άνθρωπος ζει μέσα σ’ όλους, αυτός είναι η αληθινή μας υπόσταση και το αληθινό μας πρόσωπο, αυτός είναι το κοινό υπόβαθρο της υπαρκτής αλλά μη συνειδητής ενότητας όλων των ανθρώπων.
  2. Η ταύτιση με όλους, μέσω καθημερινής προσευχής για την ανθρωπότητα, σε ταυτίζει με τον Έναν Άνθρωπο, και αυτή είναι η προϋπόθεση της θέωσης.
  3. Κάθε άνθρωπος, αλλά και ολόκληρη η ανθρωπότητα, πρέπει να γίνει ο Ένας Άνθρωπος, προκειμένου να ζήσει τη ζωή του Θεού.
  4. Η ένωση με τον Λόγο μπορεί να γίνει ταύτιση μαζί του, μέσα από την οποία μπορείς να εκδηλωθείς ως Λόγος βεβαιώνοντας «εγώ ειμί».

Αυτά καθιστούν τον Σωφρόνιο –που έφτιαξε το ορθόδοξο μοναστήρι του στην Αγγλία υπό την πνευματική αιγίδα του Προδρόμου Ιωάννη, και που γεννήθηκε 24 χρόνια πριν τον Διδάσκαλο της νέας κοσμικής περιόδου– ένα είδος Προδρόμου του Διδασκάλου Ιωάννη. Τον αναδεικνύουν ως εκείνον που άνοιξε με σωφροσύνη τον Χριστιανισμό της προηγούμενης κοσμικής περιόδου στη συνέχειά του: στην ταύτιση με τον Λόγο, στην οποία ο άνθρωπος θα εκδηλωνόταν ως Εγώ Ειμί ο Λόγος.

Ό,τι κι αν μπορούσε να σημαίνει αυτό, ξέρουμε πως ο Ηλίας-Ιωάννης ξεκίνησε από κει που σταμάτησε ο Σωφρόνιος: δεν έμεινε στη δήλωση του τελευταίου ότι ενωμένος με τον Λόγο μπορούσε να λέει απλώς Εγώ Ειμί, αλλά εκδήλωσε δυναμικά τον Λόγο δηλώνοντας σταθερά Εγώ Ειμί στον επικό του αγώνα για την αποκατάσταση των πάντων, για την ανύψωση της ανθρωπότητας και για τη λύτρωση του πλανήτη. Κι αυτό συνέβη για πρώτη φορά στην ανθρώπινη Ιστορία μετά τον Χριστό.

Είναι δίκαιο ακόμη να προσθέσουμε γι’ αυτόν τον άγιο της εποχής μας, ότι στην υψηλόφρονη ενατένισή του για τον άνθρωπο τον βλέπει όπως το Έργο της Δευτέρας Παρουσίας: ως προορισμένο συνδημιουργό. Λέει για τον Χριστό:

Γνωρίζουμε ότι μας αγαπά και, εξ αιτίας αυτής της αγάπης του, αποκαλύπτει τον εαυτό του σ’ εμάς χωρίς όρια. Μπορεί ακόμα η αποκάλυψη να είναι μερική, αλλά γνωρίζουμε ότι σε αυτόν βρίσκεται η αθανασία μας. Δι’ αυτού θα φτάσουμε στην αιώνια αλήθεια. Θα μας χαρίσει την απερίγραπτη χαρά της συμμετοχής μας στην πράξη της θείας δημιουργίας του κόσμου.20

~*~

Αφήσαμε για το τέλος κάποιες πολύ εντυπωσιακές περιγραφές του Σωφρόνιου για τον Θεό-άνθρωπο:

(…) ο άνθρωπος-υπόστασις αποτελεί κέντρον ικανόν να περιλάβει εν εαυτώ ουχί μόνον την πολλαπλότητα των πραγματικοτήτων του σύμπαντος, αλλά και πλέον τούτου: άπαν το πλήρωμα του θεανθρωπίνου είναι.21
Ο Άνθρωπος-Υπόστασις εκδηλούται διά της λειτουργίας της αυτοσυνειδησίας, του αυτοπροσδιορισμού, ως και διά της ικανότητος αυτού να γνωρίζει ουχί μόνον τον κόσμον των κτιστών πραγμάτων, αλλά και το θείον Είναι, τουτέστι τον ίδιον τον Δημιουργόν.22
Ο πλήρης και τέλειος άνθρωπος είναι θαυμαστός (…). Είναι αθάνατος και πάνω από τον κόσμο. Είναι κάτι περισσότερο από μικρόκοσμος. Είναι μικροθεός. Επειδή ο αιώνιος Λόγος του Πατέρα έγινε σάρκα «εν ομοιώματι ανθρώπω» (Φιλιπ.2:7), γι’ αυτό και με το δώρο της αγάπης του, ο άνθρωπος με τη σειρά του μπορεί να γίνει όπως ο Θεός, μέχρι ταυτότητας.23

Κομίζοντας τη μαρτυρία μας, καταθέτουμε εδώ ότι ο Θεός Άνθρωπος, αυτός που εκφραζόταν ως Ηλίας-Ιωάννης, είχε πολλές φορές την παρρησία να μιλήσει με τρόπους σαν αυτόν:

Εγώ ειμί η θεία παρουσία, εγώ ειμί η άναρχος Θεότης, η εκφραζομένη διά του ανθρώπου. Εγώ ειμί ο Άνθρωπος ο εις και μοναδικός, καθ’ όσον Άνθρωπος και Θεός δεν διαχωρίζονται. Εγώ ειμί και ο Θεός Άνθρωπος σε απόλυτη ταύτιση με τη μία Ύπαρξη.24

* Ο αδελφός που υπογράφει με τα αρχικά Σ.Φ. έχει την ανάγκη να δηλώσει πως τα γραφόμενά του αφορούν ό,τι ο ίδιος προσωπικά έχει κατανοήσει από την προσωπική του μαθητεία σ’  αυτό το Έργο, και ότι εμπεριέχουν επομένως λάθη, περιορισμούς και παντός είδους ανεπαρκείς συλλήψεις, καθώς δεν είναι παρά εκφράσεις ενός μέτριου, στην καλύτερη περίπτωση, μαθητή.

  1. Ρώσος αρχιμανδρίτης (1896-1993), ζωγράφος και διανοούμενος, που μόνασε για πολλά χρόνια στο Άγιο Όρος, όπου και έμαθε άπταιστα την ελληνική γλώσσα, πριν γίνει ιδρυτής, ηγούμενος και πνευματικός ηγέτης της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου στο Έσσεξ της Αγγλίας.
  2. Σαχάρωφ, Σωφρόνιος, Η ζωή του ζωή μου, (1977), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη, 2005, σ. 118.
  3. Σαχάρωφ, Σωφρόνιος, Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας, 1996, 1η εκδ. Μεγάλη Βρετανία, 1985, υποσημείωση σ. 297.
  4. Στο ίδιο, σ. 397.
  5. Εννοεί τη 2η από τη διπλή εντολή: Αύτη εστι πρώτη και μεγάλη εντολή, δευτέρα δε ομοία αυτής, αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν (Μτθ.22:37-39).
  6. Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι, σ. 309.
  7. Στο ίδιο, σ. 340-341.
  8. Στο ίδιο, σ. 300.
  9. Στο ίδιο, σ. 301.
  10. Δώριζας, Διονύσιος, Κίνηση Ιδεών, Διεθνές Κέντρο Εσωτερικού Χριστιανισμού, Αθήνα, 1992, σ. 114-115.
  11. Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι, σ. 302.
  12. Σαχάρωφ, Σωφρόνιος, Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας, 2005, 1η εκδ. Παρίσι, 1952, σ. 56.
  13. Στο ίδιο, σ. 56
  14. Η ζωή του ζωή μου, σ. 38.
  15. Όπως ακριβώς το λέει και ο Ορφέας: Γης παις ειμί και ουρανού αστερόοντος, αυτάρ εμοί γένος ουράνιον: Της Γης είμαι τέκνο και του έναστρου ουρανού, όμως, το γένος μου είναι ουράνιο [Χρυσές Πινακίδες, Καλαβρία, Μεγάλη Ελλάδα].
  16. Η ζωή του ζωή μου, σ. 37-38.
  17. Ύμνος 44: 84-89: Ου φθονεί γαρ ο δεσπότης/ίσους εαυτώ οθφήναι/τους βροτούς χάριτι θεία,/ουδ’ απαξιοί γενέσθαι/ομοίους αυτώ τους δούλους,/αλλά τέρπεται και χαίρει (…) – Δεν ζηλεύει ο Κύριος να δει τους θνητούς ίσους με τον εαυτό του με τη μεσολάβηση της θείας χάρης, ούτε απαξιεί να γίνουν όμοιοι μαζί του οι δούλοι, αλλά ευχαριστείται και χαίρεται (απόδοση δική μας).
  18. Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι, σ. 387.
  19. Στο ίδιο, σ. 325.
  20. Η ζωή του ζωή μου, σ. 45.
  21. Στο ίδιο, σ. 304.
  22. Στο ίδιο, σ.321.
  23. Στο ίδιο, σ. 103. Για τον Σωφρόνιο κι όλους τους χριστιανούς Πατέρες, αυτή η ταυτότητα δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση ομοουσιότητα Θεού και Ανθρώπου. Όπως λέει αλλού: (…) ταυτότητας μόνο κατά την ενέργεια και καθόλου κατά την Ουσία [Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, σ. 230].
  24. Δώριζας, Διονύσιος, Πύρινοι Λόγοι, Κονιδάρης, Αθήνα, 1984, σ. 82.

Γράψτε ένα σχόλιο

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *