Σημειώσεις για τα πεζά κείμενα του ποιητή Νίκου Καρούζου
Υπό Κ.Λ.
Ο Νίτσε αναφερόμενος στον Γκαίτε, που τον φαντάζεται «ως μαχητή στην πρόσκτηση του Όλου (Totality)», γράφει: Πειθάρχησε τον εαυτό του στην Ολότητα, αυτο-δημιουργήθηκε. Όμως η Ολότητα, ως πρωταρχική έννοια, κατά τη δική μου αίσθηση δεν αφορά μόνο σε ένα ποιητικό και γλωσσικό σύνολο. Αν και η γνωστή φράση του Γκαίτε, για το κατά πόσο «όλα τα επιτεύγματα των προκατόχων και των συγχρόνων ενός ποιητή ανήκουν δικαιωματικά στον ίδιο», μοιάζει να αναφέρεται μόνο στη χρήση και την αξιοποίηση των πνευματικών καταθέσεων, θα έλεγα ότι η Ολότητα είναι κάτι ευρύτερο, πέρα από τη γραφή, τη γνώση, το καλλιτεχνικό έργο, την ίδια τη φανέρωση της γλώσσας στην πολιτιστική διαδρομή της. Συνδέεται με τον Λόγο, αλλά και με την ενσάρκωσή του στο σύνολο της ανθρωπότητας, συνδέεται με το οντολογικό ζήτημα της ίδιας της ύπαρξης. Γι’ αυτό ακριβώς ο Γκαίτε, στο έργο του Δυτικοανατολικό ντιβάνι, υποβάλλει μια ερώτηση υψίστης σημασίας: Ζει κανείς όταν οι άλλοι ζουν;
Ο παραπάνω πρόλογος χρειάστηκε για να αντιστοιχίσω τον Νίκο Καρούζο και τα Πεζά Κείμενά του με την πνευματική εκείνη τάξη που προϋποθέτει μια καθολική ματιά και μια σύνδεση με τα κλασσικά φιλοσοφικά ερωτήματα, αλλά και τη βιωματική γνώση που οδηγεί σε αυτή την αίσθηση του Όλου. Ο Ν.Κ. είναι ένας δημιουργός που αντιλαμβάνεται την ύπαρξή του ως μέρος της καθολικής ύπαρξης, δηλαδή, ως ον καθοδηγούμενο από την εσωτερική του ζωή στην αναζήτηση του αληθινού εαυτού, μακριά απ’ τη φτώχεια της μερικότητας.
Η αντίληψη του Καρούζου για τον ρόλο της «ύπαρξης» και τους περιορισμούς που επιβάλει σε αυτήν το μέγεθος του χρόνου, προσδίδει στην όλη κειμενική του παρουσία ειδικό πρόσημο. Η πολλαπλότητα μας εμποδίζει να συλλάβουμε το καθεαυτό Ένα, γιατί θεμελιώνει το βασίλειο της ατομικότητας, θα γράψει. Η ορμή προς το απόλυτο πρόσωπο (του Ενός) είναι κοινή για όλους, μαχόμαστε για την ακεραίωση της Ολόκληρης Ανθρώπινης Εικόνας.
Η ποιητική και μεταφυσική του κλίση οδηγούν τον Νίκο Καρούζο σε ένα είδος υπέρβασης του πραγματικού κόσμου. Συνηχώντας με τη φωνή του μεγάλου Δανού Κίργκεγκορ, θα γράψει:
Είμαστε στην αγωνία, μέσα στην Ιστορία, στην κατάσταση του θανάτου, όπου η πολλαπλότητα αποτελεί τη φυσική μας κατάσταση, όμως ζητάμε να εξέλθουμε ακριβώς απ’ αυτό, ζητάμε την απελευθέρωση από την ατομική συνείδηση, για να ζήσουμε στην πληρότητα του Όλου, εκεί όπου ο Λόγος κατοικεί.
Τα Πεζά Κείμενα αποτυπώνουν έναν ανήσυχο στοχαστή, ο οποίος εργάστηκε διά βίου ακριβώς για να «πειθαρχήσει στην Ολότητα»· όχι αφημένος σε μια συγκεχυμένη και απροσδιόριστη μεταφυσική, αλλά με ενεργή συνείδηση, συναισθανόμενος το θαύμα της ύπαρξης και την οδύνη της, το θαύμα των ιδεών, το θαύμα της γλώσσας, το θαύμα της επανάστασης (διέθετε ολοκληρωμένη πολιτική σκέψη και ιστορική γνώση), έχοντας άμεση επαφή με την οικουμενική διάσταση του «προσώπου». Προς χάριν της καθολικότητας, ο Καρούζος χρειάστηκε να περάσει από πολλά πνευματικά στάδια, όπως καταγράφει ο ίδιος:
Στους καιρούς της νεότητας αγάπησα πολύ τη δυναμική πεπρωμενοκρατία του Nietzsche. Ερωτεύτηκα τον μαρξισμό γεμάτος ερωτήματα για τη ναρκισσευόμενη λογική του και πέρασα στην περιπέτεια του κοινωνικού επαναστάτη, κρατώντας σαν Ιψενικός ήρωας –δηλαδή μοναχικά κι ανώφελα– τη σημαία του ιδανικού με πάθος. Επίσης χώθηκα στη γαλαρία του Freud, ως ένα σημείο γοητευμένος. Έτρωγα τον χρόνο, για να βγω στο ξέφωτο του Ιησού με την ψυχή οριστικά έκπληκτη…
Ο Καρούζος παρουσιάζεται στα μάτια μου, μέσα από την πλέον εκλεπτυσμένη πνευματική διάσταση, στο βαθύτερο γεγονός της ταυτότητάς του με το Όλον, ως εκείνος που υπηρέτησε συνειδητά το όραμα της καθολικότητας, στον αντίποδα του μάταιου περισπασμού της ατομικής αυταρέσκειας.