Καθώς η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με τις επιλογές της, ο παλαιός κόσμος κλυδωνίζεται. Η κρίση του κορωνοϊού αποτελεί καταλύτη που φέρνει στην επιφάνεια όλες τις δυσλειτουργίες των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών συστημάτων μας, καλώντας μας σε αναθεώρηση. Σε αυτή τη διαδικασία, ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν αυτές οι φωνές που ωθούν σε μεγαλύτερες επιγνώσεις, σε αλληλεγγύη, και σε ενότητα. Φωτεινό παράδειγμα αποτελούν τα παρακάτω γραπτά του πάπα Φραγκίσκου, σε πρόσφατο άρθρο του στους New York Times, τα οποία μεταφράσαμε και παραθέτουμε εδώ, ως λόγια που δίνουν κατεύθυνση σοφίας στο σταυροδρόμι που ως ανθρωπότητα αντιμετωπίζουμε.
~*~
(…) Η κρίση του κορωνοϊού μπορεί να φαίνεται ιδιαίτερη επειδή επηρεάζει το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας. Αλλά είναι ιδιαίτερη μόνο στο κατά πόσο ορατή είναι. Υπάρχουν χιλιάδες άλλες κρίσεις που είναι εξίσου τρομερές, αλλά είναι τόσο μακριά από τους περισσότερους από εμάς ώστε μπορούμε να ενεργούμε σαν να μην υπάρχουν. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τους διάσπαρτους πολέμους σε διάφορα μέρη του κόσμου· την παραγωγή και το εμπόριο όπλων· τις εκατοντάδες χιλιάδες προσφύγων που δραπετεύουν από τη φτώχεια, την πείνα και την έλλειψη ευκαιριών· την κλιματική αλλαγή. Αυτές οι τραγωδίες μπορεί να φαίνονται μακρινές από εμάς, ως μέρος των καθημερινών ειδήσεων που, δυστυχώς, δεν καταφέρνουν να μας κινητοποιήσουν να αλλάξουμε τις ατζέντες και τις προτεραιότητές μας. Αλλά, όπως η κρίση του Covid-19, επηρεάζουν ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Κοιτάξτε μας τώρα: βάζουμε μάσκες προσώπου για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους από έναν ιό που δεν μπορούμε να δούμε. Αλλά τι γίνεται με όλους αυτούς τους άλλους αόρατους ιούς από τους οποίους χρειάζεται να προστατευτούμε; Πώς θα αντιμετωπίσουμε τις κρυφές πανδημίες αυτού του κόσμου, τις πανδημίες της πείνας και της βίας και της κλιματικής αλλαγής;
Αν θέλουμε να βγούμε από αυτή την κρίση όντας λιγότερο εγωιστές απ’ ό,τι όταν μπήκαμε, πρέπει να αφήσουμε τον εαυτό μας να συγκλονιστεί από τον πόνο των άλλων. Υπάρχει μια γραμμή στο ποίημα “Πάτμος” του Friedrich Hölderlin που με αγγίζει, σχετικά με το πώς ο κίνδυνος που μας απειλεί σε μια περίοδο κρίσης δεν είναι ποτέ καθολικός – υπάρχει πάντα μια διέξοδος: «Όπου υπάρχει κίνδυνος, ένα στοιχείο σωτηρίας ξεπηδά επίσης». Αυτή είναι η ιδιοφυΐα στην ανθρώπινη ιστορία: υπάρχει πάντα τρόπος να ξεφύγουμε από την καταστροφή. Εκεί ακριβώς πρέπει να ενεργήσει η ανθρωπότητα, στην ίδια την απειλή: εκεί είναι που ανοίγει η πόρτα.
Αυτή τη στιγμή καλούμαστε να κάνουμε μεγάλα όνειρα, να ξανασκεφτούμε τις προτεραιότητές μας – σε τι δίνουμε αξία, τι θέλουμε, τι επιδιώκουμε – και να δεσμευτούμε να δράσουμε στην καθημερινή μας ζωή βασει αυτού που ονειρευόμαστε.
Ο Θεός μάς ζητά να τολμήσουμε να δημιουργήσουμε κάτι νέο. Δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στις ψευδείς εγγυήσεις των πολιτικών και οικονομικών συστημάτων που είχαμε πριν από την κρίση. Χρειαζόμαστε οικονομίες που παρέχουν σε όλους πρόσβαση στους καρπούς της δημιουργίας, στις βασικές ανάγκες της ζωής: στη γη, τη στέγαση και την εργασία. Χρειαζόμαστε μια πολιτική που να μπορεί να ενσωματωνει και να συνδιαλέγεται με τους φτωχούς, τους αποκλεισμένους και τους ευάλωτους, που δίνει στους ανθρώπους λόγο στις αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους. Πρέπει να επιβραδύνουμε, να αξιολογήσουμε τις καταστάσεις και να σχεδιάσουμε καλύτερους τρόπους να ζούμε μαζί σε αυτή τη Γη.
Η πανδημία έχει αποκαλύψει το παράδοξο ότι ενώ είμαστε πιο συνδεδεμένοι, είμαστε επίσης πιο διαιρεμένοι. Ο πυρετώδης καταναλωτισμός σπάει τους δεσμούς της αίσθησης ότι ανήκουμε κάπου. Μας οδηγεί να επικεντρωνόμαστε στην αυτοσυντήρησή μας και μας προκαλεί άγχος. Οι φόβοι μας επιδεινώνονται και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης απο ένα συγκεκριμένο είδος λαϊκιστικής πολιτικής που αναζητά εξουσία στην κοινωνία. Είναι δύσκολο να οικοδομήσουμε μια κουλτούρα αμεσότητας επαφής, όπου θα συναντιόμαστε ως άτομα με κοινή αξιοπρέπεια, όταν ζούμε σε μια κουλτούρα σπατάλης που θεωρεί την ευημερία των ηλικιωμένων, των ανέργων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες και των αγέννητων ως περιφερειακή της δικής μας ευημερίας.
Για να βγούμε από αυτή την κρίση καλύτεροι, πρέπει να ανακτήσουμε τη γνώση ότι ως λαοί μοιραζόμαστε κοινό προορισμό. Η πανδημία μάς υπενθύμισε ότι κανείς δεν σώζεται μόνος του. Αυτό που μας συνδέει μεταξύ μας είναι αυτό που συνήθως αποκαλούμε αλληλεγγύη. Η αλληλεγγύη είναι κάτι περισσότερο από πράξεις γενναιοδωρίας, όσο σημαντικές κι αν είναι αυτές· είναι το κάλεσμα να αγκαλιάσουμε την πραγματικότητα ότι συνδεόμαστε με δεσμούς αμοιβαιότητας. Σε αυτό το στέρεο θεμέλιο μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο, διαφορετικό, ανθρώπινο μέλλον.